Onderzoeksmethodiek
QM intelligence maakt gebruik van een licentie op de onderzoeksdata van Stichting Questionmark. Zij hanteert een onderzoeksmethodiek om de duurzaamheid en gezondheid van supermarktproducten te beoordelen en deze beoordeling op een laagdrempelige manier inzichtelijk te maken voor consumenten en anderen. De methode is gebaseerd op wetenschappelijke inzichten, is openbaar en voortdurend in ontwikkeling op basis van gesprekken met stakeholders, zoals keurmerken, maatschappelijke organisaties, universiteiten en bijv. KPMG Sustainability. Hieronder volgt een korte samenvatting van een aantal aspecten van het onderzoek, zoals de reikwijdte, thema's en de wetenschappelijke borging. Een uitgebreide beschrijving van de methode vindt u op de website van Questionmark.
Wat onderzoekt Questionmark
Als uitgangspunt neemt Questionmark het assortiment van acht grote supermarktketens in Nederland: Jumbo, Albert Heijn, Plus, Coop, Lidl, Aldi, Marqt en Ekoplaza. De eerste vier (Jumbo, Albert Heijn, Plus, Coop) zijn geselecteerd op hun grote marktaandeel en het grote (huismerk-)assortiment. De tweede vier (Lidl, Aldi, Marqt, Ekoplaza) zijn toegevoegd om daarmee de uitersten in het spectrum van prijsvechter (Lidl, Aldi) en verondersteld ‘verantwoord’ assortiment (Ekoplaza, Marqt) mee te nemen. Samen vertegenwoordigen deze ketens zo’n 80% van de markt in Nederland. Daar bovenop hebben we ook veel producten uit andere supermarkten in het onderzoek meegenomen, bijvoorbeeld als die door gebruikers zijn ingestuurd.
Het assortiment van deze supermarkten wordt opgedeeld in productgroepen. De beoordeling van een product is deels gebaseerd op de vergelijking met andere producten in dezelfde groep. De indeling heeft dus invloed op de eindscores. De indeling is gebaseerd op de indeling in het Nederlandse Voedingsmiddelensbestand (NEVO) van het RIVM, waarbij een aantal productgroepen samengevoegd zijn volgens onderstaand overzicht. In bepaalde gevallen zijn productgroepen van NEVO gesplitst.
Per productgroep wordt een top 20 van meest verkochte generieke producten bepaald op basis van verkoopcijfers van het Centraal Bureau Statistiek, tenzij cijfers beschikbaar zijn die recenter of betrouwbaarder zijn. Het streven is om van deze twintig generieke producten 80% van het aanbod merkproducten en varianten in de steekproef van supermarkten te beoordelen. (Een voorbeeld van een generiek product is ‘spinazie’. Varianten zijn bijvoorbeeld ‘spinazie á la crème’ of ‘diepvries bladspinazie’. Merken zijn bijvoorbeeld Hak, Bonduelle of huismerk.)
Voor meer informatie over het verzamelen van productgegevens, lees hier over de databronnen.
Bereik van het onderzoek
Per product neemt Questionmark de invloed op milieu, mensenrechten en dierenwelzijn over de hele levenscyclus tot de aankoop mee. Onder die levenscyclus vallen de volgende fases:
- Productie van ingrediënten:
- Teelt
- Kweek of veehouderij inclusief:
- Teelt van het voedsel
- Veehouderij van ouderdieren
- Jacht of vangst
- Transport, tussenopslag, koeling
- Verwerking tot tussenproducten
- Verwerking tot eindproduct
- Verpakking van het eindproduct, waaronder valt:
- Complete levenscyclus van de verpakking tot moment van afdanking
- Distributie, koeling en verkoop
De invloed van het product na de aanschaf is van het onderzoek uitgesloten. Het transport vanaf de supermarkt en de invloed van het gebruik telt dus niet mee. Voorgekookte aardappelen krijgen daarom bijvoorbeeld een lagere score dan rauwe aardappelen: de energie die je thuis gebruikt om de aardappelen te koken, wordt niet meegerekend, het kookproces bij voorgekookte aardappelen wel. Voor de fase na het gebruik wordt wél de impact van de verpakking als afval meegenomen, maar niet eventueel afval van het product zelf (pitten, zaden, schillen, ongebruikte delen, etc). Per ingrediënt kunnen er redenen zijn om de grenzen van de productieketen anders te bepalen.
Thema's
Questionmark beoordeelt producten op vier hoofdthema’s:
Milieu
De invloed die de aanschaf van het product heeft op het milieu, op basis van onder meer de invloed op klimaatverandering, biodiversiteit en waterschaarste.
Mensenrechten
De invloed die de aanschaf van het product heeft op mensenrechten zoals leefbaar loon, eerlijke handel en het recht op vrije vakorganisatie.
Dierenwelzijn
Dit thema is alleen van toepassing op producten waarvan een bestanddeel dierlijk is. De invloed die de aanschaf van het product heeft op het welzijn van de dieren die bij de productie betrokken zijn.
Gezondheid
Een ‘gezond’ product bestaat niet: geen enkel product zorgt op zichzelf voor gezondheid. Wel kan een product bijdragen aan een gezonde levensstijl, naast bijvoorbeeld voldoende beweging en rust. Sommige producten passen beter in een gezonde levensstijl dan andere. De richtlijnen van het Voedingscentrum vormen het uitgangspunt en die worden verfijnd tot 5 groepen.
De thema's Milieu, Mensenrechten en Dierenwelzijn leiden tot een duurzaamheidsscore op een schaal van 1-10. De gezondheidsscore wordt apart benoemd, op een vijfpuntsschaal van Ja tot Nee.
Over de exacte berekening van duurzaamheidsscores, lees meer op de website van Stichting Questionmark
Wetenschappelijke borging
In alle fasen van ons onderzoek werkt Questionmark nauw samen met experts van universiteiten, NGO’s, onafhankelijke onderzoeksinstituten en sectorvertegenwoordigers. Deze experts worden actief benaderd om de aanpak per productgroep te verfijnen en resultaten worden ter controle voorgelegd. Voor de thema’s milieu en mensenrechten gebeurt dat in een gestandaardiseerd expertoverleg in drie fasen.
FASE 1: BEPALEN ONDERZOEKSBEREIK
In eerste instantie legt Questionmark de opzet van het onderzoek voor aan experts. Het gaat dan met name om het identificeren van specifieke kwesties in de betrokken sectoren. Daarnaast kan het voorkomen dat een sector vraagt om een aanpassing van de onderzoeksmethode.
FASE 2: VOORLOPIGE RESULTATEN
Uitgaande van de resultaten van de eerste fase begint Questionmark met het onderzoek van de productgroep. Na onderzoek van alle ingrediënten worden de voorlopige resultaten per ingrediënt berekend. Deze resultaten gaan terug naar dezelfde experts, met het verzoek te controleren of de resultaten overeenkomen met hun ervaring op dit gebied. Bij voorkeur brengt Questionmark voor deze fase alle experts in een bijeenkomst samen, zodat er ruimte is voor discussie over de aanpak en de resultaten.
FASE 3: CONCEPTRESULTATEN
Vóór publicatie krijgen de experts de onderzoeksresultaten nog eens voorgelegd, waarbij Questionmark aangeeft welke wijzigingen zijn aangebracht naar aanleiding van hun eerdere commentaar.
ONGEVRAAGD ADVIES
Naast deze actieve benadering van experts staat Questionmark op elk moment open voor commentaar en aanvullingen op onze methodiek en resultaten, ook nadat de resultaten al gepubliceerd zijn.
Naast advies en commentaar op het onderzoek van specifieke productgroepen, vragen en geven experts ook advies over onze onderzoeksmethode in het algemeen.
Verbetering
Verbeteren en verfijnen van de methode is een voortdurend proces dat plaatsvindt in nauw overleg met experts, gebruikers en andere betrokkenen. Voor vragen, opmerkingen en suggesties kunt u altijd terecht bij Questionmark.